تغذیه و دوران شیردهی

دریافت ویتامینها و املاح در دوران شیردهی گرچه برروی شیر مادر تاثیر نمی‌گذارد امّا دریافت کافی ویتامین و املاح از تخلیه ذخایر بدن مادر جلوگیری به عمل می‌آورد .

موارد نیازمند مراقبت ویژه در تغذیه و دوران شیردهی:

ـ سن کمتراز ۱۷ سال

ـ محرومیت اقتصادی

ـ‌رژیم محدود یا نا متعادل از نظر مواد مغذی

ـ استعمال دخانیات

ـ پیروی از رژیم خاص غذایی به دلیل ابتلا به یک بیماری

ـ‌وزن کمتر از ۸۵ درصد وزن ایده‌ال

ـ‌بارداریهای متعدد یا با فاصله کمتر از ۲ سال

ـ‌افزایش وزن ناکافی در دوران بارداری

ـ کاهش وزن سریع طی دوران شیردهی

ـ باردار شدن در دوران شیردهی

مواردی که تغذیه با شیر مادر توصیه نمی‌شود

ـ زنان تحت شیمی درمانی

ـ شیرخواران دچار گالاکتوزومی

ـ ابتلا مادر به سل

ـ‌زنان تحت داروهای وریدی و زنان معتاد

ـ زنان آلوده بهHIV

 

مواد غذایی غیر مجاز (تغذیه و دوران شیردهی):

-دم کرده‌های گیاهی: دم کرده‌های گیاهی (مانند:‌چای نعناع و گل گاوزبان) که اغلب جایگزین نوشیدنیهای کافئین‌دار می‌شوند. گاهی اثرات جانبی دارند. (مانند: حالت تهوع و استفراغ) بنابراین، باید در دوران شیردهی با احتیاط مصرف شوند. این مواد می‌توانند وارد شیر مادر شده. اثرات جانبی مشابهی در نوزادان به وجود آورند.

-کافئین: کافئین وارد شیر مادر شده، سبب تحریک پذیری نوزاد می‌شود. بنابراین، توصیه می‌شود که نوشیدنیهای کافئین دار برای زنان شیرده به ۲ لیوان داشتن «تئوبرومید» که مثل کافئین، محرک است، باید در رژیم مادران شیرده محدود شوند.

-شکلات و کاکائو حاوی موادی مشابه کافئین ( تئوبرومید ) هستند که محرک است. از اینرو در رژیم مادران شیرده باید محدود گردد.

-جانشینهای قند (قند مصنوعی): از آنجا که تأثیر جانشینهای قند بر شیر مادر و سلامت نوزادان نامشخص است، باید در رژیم دوران شیردهی در حد اعتدال مصرف شوند. در مصرف مواد غذایی حاوی این گونه قندها، نوشابه‌رژیمی یا محصولات مشابه نیز باید حد اعتدال رعایت شود.

-مقادیر زیاد ادویه و چاشینهای غذایی (مانند: فلفل، سیر، پیاز و زیره) ممکن است طعم شیر مادر را تغییر دهند. گاهی در شیرخواران حساس، واکنش‌هایی در برابر غذایی که مادر مصرف کرده مشاهده می‌شود.

-استعمال زیاد دخانیات در دوران شیردهی باعث کوتاه شدن دوره شیردهی می‌گردد.

-اغلب مواد وارد شده در بدن مادر داخل شیر ترشح می‌گردد. بنابراین مصرف داروها والکل و مواد مخدر باید محدود گردد.

-از مصرف سیر و پیاز نیز به خاطر ایجاد طعم در شیر مادر باید خودداری گردد.

 

مشخصات رژیم غذایی (تغذیه و دوران شیردهی):

-این رژیم، یک رژیم معمولی است که مقدار انرژی، پروتئین، ویتامین‌ها و املاح آن به صورتی که در جدول ارائه شده است.

نکاتی در مورد کنترل انرژی دریافتی:

درموارد زیر کالری بیشتری مورد نیاز است:

– مادران نوجوان شیرده.

– مادرانی که بیش از یک نوزاد شیر می‌دهند.

– مادرانی که در زمان شیر دهی حامله شوند.

– زنان با وزن قبل از بارداری مساوی یا کمتر از زن ایده‌آل و با افزایش وزن کمتر از حد مطلوب در دوران بارداری.

-مادرانی که وزنشان به سرعت کاهش می‌یابد یا در دوران شیردهی وزن کمتر از وزن ایده‌آل دارند. لازم است سرشار از مواد مغذی از بروز کمبود این مواد مغذی پیشگیری کنند.

-مادرانی که در طی شیردهی در کاهش وزن شکل دارند. باید ضمن کنترل انرژی دریافتنی با مصرف غذاهای سرشار از مواد مغذی از بروز کمبود این مواد مغذی پیشگیری کنند.

-در دوران شیر دهی به دلیل کاهش تولید شیر رژیم کم کالری غذائی توصیه نمی‌شود.

-زنان چاق باید غذاهای پر کالری مانند: مواد غذائی شیرین، شیرینیها، مواد غذائی چرب از غذاهای خود خذف و غذاهای غنی از مواد مغذی در رژیم خود بگنجانند.

-سرعت کاهش وزن در طول مدت شیردهی نباید بیش از ۱- ۵/۰ کیلوگرم در هفته باشد.

-ورزشهای بسیار سخت و سنگین به خاطر ترش کردن شیر مادر همچنین از دست رفتن ذخائر چربی مادر توصیه نمی‌شود.

-مایعات باید مطابق احساس تشنگی فرد مصرف شود.از بی‌آبی زیاد بیشتری بنوشند. مصرف حدود ۸ تا ۱۲ لیوان آب در روز توصیه می‌شود.

-مادران نوجوان می‌توانند به اندازه مادران بزرگسال در شیر دهی موفق باشند، ولی برای تأمین رشد دوران نوجوانی و همچنین حفظ کیفیت شیر، نیاز آنها به انرژی، پروتئین، ویتامینها و املاح، بیشتر است.

راهنمای میزان انرژی و مواد مغذی مورد نیاز در دوران شیردهی (تغذیه و دوران شیردهی)

انرژی و مواد مغذی مرحله شیردهی علت نیاز

شش ماه اول شش ماه دوم

انرژی ۵۰۰ کیلوکالری در روز بیش از نیاز معمول ۵۰۰-۸۰۰کیلوکالری در روزبیش‌ازنیازمعمول معمولاً در دوران بارداری ۳ کیلو گرم چربی ذخیره می‌شود که طی سه ماه اول شیردهی این چربی ۳۰-۲۰۰ کیلوکالری در روز انرژی تولید می‌کند. بنابراین میزان نیاز به انرژی در سه ماه اول ۵۰۰+ کیلوکالری و در سه ماه دوم تا ۸۰۰+ برآورد شده است. میزان انرژی دریافتنی در دوران شیردهی هیچ‌گاه نباید کمتر از ۱۵۰۰ کیلوکالری باشد.

در موارد زیر کالری بیشتری مورد نیاز است: ۱٫ مادران نوجوان و شیرده ۲٫ مادرانی که بیش از یک نوزاد را شیر می‌دهند. ۳٫ وزن کمتر ازIBW یا افزایش وزن کمتر از مطلوب در دوران بارداری ۴٫ بارداری در زمان شیردهی

پروتئین حداقل ۶۵ گرم در روز حداقل۶۲گرم در روز میزان نیاز به مقدار شیر تولید شدت بستگی دارد.

برای مادرانی که بیش از یک نوزاد را شیر می‌دهند،پروتئین بیشتری مورد نیاز است

کلسیم ۱۰۰۰ میلی گرم در روز (بزرگسالان) همان ۱۳۰۰ میلی گرم در روز (۱۸≤ سال) جایگزینی کلسیم مصرف شده در تولید شیر

آهن ۱۵ میلی گرم در روز ۱۵ میلی گرم در روز تأمین نیازهای مادر و جنین جایگزینی آهن از دست رفته در زایمان.

فولات ۵۰۰ میکروگرم در روز ۵۰۰ میکروگرم در روز جایگزینی فولات ترشح شده در شیر مادر.

سایر ویتامین‌‌ها واملاح طبق مقادیر توصیه شده در جدول RDA و DRI برای این گروه. حفظ ذخایر بدن مادر.

راهنمای برنامه غذای روزانه زنان شیرده

نکته: باید دانست که تغذیه مادر بر روی کمیت شیر تأثیر می‌گذارد ولی بر کیفیت آن مؤثر نیست.

-مادران شیرده بالای ۱۸ سال باید روزانه ۴ لیوان شیر یا جانشین‌های آن مانند: ماست ویا دوغ استفاده کنند.

-مادران شیرده ۱۸ – ۱۱ سال روزانه ۶ – ۵ لیوان شیر و یا از جایگزین‌های آن مانند: ماست ویا دوغ استفاده نمائید.

-مادرانی که بیش از یک نوزاد را شیر می‌دهند ممکن است به ۶ لیوان شیر یا بیشتر نیاز داشته باشند.

-مادران شیرده باید روزانه حداقل ۱۲۰ – ۱۸۰ گرم گوشت قرمز، ماکیان ویا ماهی استفاده کرده و یا از جایگزین‌های آن مانند: حبوبات مصرف نمائید.

-زنان شیرده باید روزانه از میوه و سبزی استفاده کرده که حداقل نیمی از آن منبع غنی از ویتامینC،ویتامینA باشد.

-مادران شیرده باید روزانه حداقل ۶ واحد نان و غلات که ترجیحاً سبوس‌دار بوده و یا از دانه‌های کامل باشند استفاده نمائید.

-نوشیدن مایعات زیاد برخلاف تصورات قبلی سبب تولید شیر بیشتر نمی‌شود. ولی توصیه می‌شود. جهت جلوگیری از کم آبی بدن زورانه ۸ -۶ لیوان مایعات ( شیر ـ آب میوه ـ آب ) در طول روز مصرف نمایید.

-یک توصیه خوب نوشیدن مایعات در هنگام شیردادن برای جایگزین آب از دست رفته است بنابراین باید از بی آبی زیاد یا افراط در نوشیدن جلوگیری شود.

-مصرف مکمل‌های غذائی و قرص به غیر از شرایط غیر معمول رایج نیست.

-بعد از زایمان تا ۲ ماه از مکمل آهن استفاده نمائید. در صورت نیاز برای تشکیل مجدد ذخایر به هنگام بارداری و زایمان از دست رفته با تجویز پزشک از سایر مکمل‌های ویتامین استفاده نمائید.

ـ ورزش‌های سبک مانند:‌پیاده روی در هوای آزاد معمولآ جریان شیردهی را تسریع می‌کند.اگر ورزشهای سنگین‌تر مانند: بدنسازی انجام می‌دهید. قبل از ورزش بچه را شیر دهید. زیرا فعالیت شدید عضلانی باعث طعم ترش در شیر می‌شود. ( تولید اسید لاکتیک )

ـ پس از ورزش دوش بگیرید تا بوی عرق ناشی از ورزش کودک را در هنگام شیر خوردن باعث آزار کودک نشود.

 

نمونه یک رژیم غذایی برای زنان شیرده (تغذیه و دوران شیردهی):

این رژیم حاوی ۲۷۲۵ کیلوکالری، ۳۴۴ گرم کربوهیدرات، ۹۷ گرم پروتئین و ۸۸ گرم چربی است.

صبحانه نان سبوس دار۳ برش، پنیر۳۰گرم، کره۲ قاشق مرباخوری، عسل یا مربا۲قاشق مرباخوری،شیرکم چرب ۱ لیوان

میان وعده میوه۱ عدد کیک ساده یا نان سوخاری ۲ برش

ناهار لوبیاپلو با سالادشیرازی:گوشت۱۲۰ گرم، کته تا۱۶قاشق غذاخوری لوبیا سبزپخته نصف لیوان روغن مایع ۲ قاشق مرباخوری، ماست کم چرب۱لیوان، خیار۱عدد، گوجه فرنگی۱عدد، پیازنصف عدد،روغن زیتون۱قاشق مرباخوری،آبلیمو به مقدار دلخواه

عصرانه میوه۲ عدد، نان۲برش، پنیر۳۰گرم،گردویک چهارم لیوان

شام کوکو سبزی با ماست:تخم مرغ۱عدد،سبزی خام۲ لیوان،نان۲برش، روغن مایع۲ قاشق غذاخوری، ماست کم چربی۱ لیوان

پیش از خواب شیرکم چربی۱ لیوان،عسل۱ قاشق مرباخوری

 

چند تذکر مهم (تغذیه و دوران شیردهی):

-مادرانی که طی شیردهی مایل به کاهش وزن باشند، باید ضمن کنترل انرژی دریافتی، غذاهای سرشار از مواد مغذی دریافت کنند. تا از بروز کمبود این مواد مغذی پیشگیری شود. کاهش وزن بای تدریجی و به میزان ۵/۰ تا ۱ کیلوگرم در هفته باشد، تا بر کیفیت شیر تأثیر نگذارد. مادرانی که وزنشان بسرعت کاهش می‌یابد یا در دوران شیردهی، وزنی کمتر از وزن ایده‌آل دارند، لازم است. انرژی خود را افزایش دهند.

-به طور کلی در دوران شیردهی به دلیل احتمال کاهش تولید شیر، رژیم کم کالری توصیه نمی‌شود. مادران چاق با حذف غذاهای پرکالری می‌توانند انرژی مصرفی خود را کنترل کنند. باید در تنطیم رژیم غذایی، غذاهای غنی از مواد مغذی گنجانده شوند.